سوسک برگخوار نارون

Xanthogaleruca  luteola

Syn: Pyrrahalta  luteola, Galerucella  luteola

مناطق انتشار

 سوسک برگخوار نارون برای اولین بار درسال 1830 از اروپا ودرسال 1324 ازایران گزارش شده است. درحال حاضر یکی از5 آفت درختان خیابانی در ایالات متحده و به عنوان سومین آفت مهم درختان درآمریکاست. این آفت اختصاصاً به درختان ناورن حمله می کند ولی درایران از روی درخت آزاد Zelka crenata هم گزارش شده است. این حشره به پیروی از میزبانهای خود دراروپای مرکزی، جنوبی ، شمال آفریقا، آسیای صغیر وآمریکای شمالی دیده می شود. درایران از اصفهان، آذربایجان، تهران، خراسان، چالوس، شیراز، قزوین، کرمان، کازرون، و گرگان گزارش شده است.

شکل شناسی

حشره کامل: سوسکهایی به رنگ زرد مایل به سبز به طول 6 میلی متر می باشند ، حشرات ماده بزرگتر از نرها بوده وشکم آنها قبل از تخم ریزی متورم می شود. درماده حلقه های آخر شکم از زیربالپوشها مشخص می شود. چشم های مرکب سیاه وبرجسته وبین آنها خط عرضی کوتاهی دیده می شود. درمحل اتصال سربه پش گرده، روی خط میانی پیش گرده یک لکه گلابی شکل وجود دارد که قاعده آن به طرف پیش گرده می باشد. روی پیش گرده 3 لکه وجود دارد که دوتای طرفین آن بیضی شکل ولکه وسطی مثلثی است. شاخکها 11 بندی ونخی شکل بوده وبند اول بزرگتر وکشیده وبند دوم کوچکتری بند است. پاها به رنگ زرد مایل به قهوه ای بوده  و پی ران کوچک درآن متورم وباد کرده است . پنچه ها 4 بند مخفی درانتها دارای 2 ناخن بلند می باشند . رنگ عمومی بالپوشها زرد مایل به سبز بوده ولبه های خارجی آن نارنجی است درکناره های دو طرف بالپوشها دو خط سیاه رنگ طولی دیده می شود تمام سطح بالپوشها از نقاط سیاه رنگ فرورفته ای پوشیده شده است. رنگ سطح شکمی حشرات از قهوه ای تا سیاه متغیر است.

تخم:تخمها به رنگ عمومی زرد مایل به نارنجی وبه شکل دوکی می باشند قطر آنها درقسمت بالا وپایین کم بوده و در وسط بیشتر است وکاملاً نوک تیز می باشند. سطح تخمها نا صاف بوده وپوشیده از فرورفتگی های چند ضلعی است تخمها از نظر طول وقطر یک اندازه نبوده ودرموقع تخمگذاری توسط یک ماده چسبنده ای که توسط حشرات ماده ترشح می شود به همدیگر و روی سطح برگ چسبیده می شوند.رنگ تخمها بلافاصله بعد از تخمگذاری زرد لیمویی وبه تدریج تغییررنگ داده وقبل از تفریخ تیره می شوند پس از تفریخ پوسته سفید آنها باقی می ماند.

لارو: دارای 3 سن لاروی است. لاروی های سن اول درمرحله اولیه به رنگ سبز تیره می باشند روی پیش گرده آنها یک لکه بزرگ سیاه رنگ دیده می شود ویک نوار سبز از وسط آن عبور می کند. رنگ عمومی بدن سبز مایل به زرد بوده  ودرسطح پشتی آن یک نوار باریک سیاه رنگ طولی دیده می شود که مجموعه ای از نوارهای عرضی کوچک سیاه رنگ است که به موازات هم قرار می گیرند. درلاروهای سن دوم سربه همراه پیوستهای آن به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه می باشد وبا رنگ لکه پیش گرده ای و پاها قهوه ای متمایل به سبز شده واز سر متمایزاست . نوارپشتی کمرنگ تر شده ولی قهوه ای تیره یا سیاه می باشد ولی لکه های کوچک مجاور دراین لاروی بزرگترومشخص تر گشته واز یکدیگر فاصله می گیرند به گونه ای که لاروسن دوم ظاهری منقوط به خود می گیرد . درلاروهای سن سوم  لکه های کناری بدن بزرگتر ومشخص تر می شوند به گونه ای که ایجاد نوارهای طولی سیاه رنگ درطرفین بدن می نمایند. درسطح شکمی به رنگ سبز مایل به سفید باریک نوار طولی سیاه رنگ شبیه به نوار طولی پشتی شکم در لاروهای سن دوم می باشد.

پیش شفیره: لاروهای سنین سوم قبل از شفیره شدن با خم شدن درسطح شکمی خود به شکل یک حلقه کامل درآمده وبه صورت غیر متحرک درپناهگاه های مختلف قرار می گیرند.

شفیره : شفیره ها به طول 6 میلی متر وزرد رنگ می باشند. شاخکها و پاها به زیر شکم خم شده ودر امتداد محور طولی بدن قرار می گیرد. درقسمت پشتی حلقه های شکم، تعدادی نقطه قهوه ای تیره رنگ به صورت برجسته دیده می شود که روی هریک از آنها یک موی مشخص وجود دارد. شفیره ها از نوع آزاد هستند .

خسارت

حشرات کامل این آفت با تغذیه از پارانشیم واپیدرم برگها سوراخهای دایره ای شکل یا نامنظم به قطر 5-4 میلی متر ایجاد می کند. لاروها از قسمت تحتانی برگها تغذیه کرده وقسمت فوقانی رگبرگها را برجا می گذارد. این لایه به شکل شفاف وظریفی باقی می ماند برگها بعد از مدتی خشک شده ومی ریزند. این آفت علاوه بر وارد کردن خسارت مستقیم به درختان نارون موجب ایجاد مزاحمت درمنازل می گردد.

زیست شناسی

زمستان گزرانی این آفت به شکل حشرات کامل وبه حالت دیاپوز و در داخل خاک یا زیر پوست درختان ولابه لای خار وخاشاک می گذارند و وقتی دمای محیط به 17 درجه رسید محلهای زمستان گذران را ترک کرده وحشره بعد از یک هفته تخمریزی می نماید. تخمها به شکل دسته جمعی درسطح زیرزمین برگها گذاشته می شود. هرحشره ماده قادر است 200-150 عدد تخم بگذارد. تخمریزی بطورمتناوب بوده ودرفاصله هرتخمریزی جفت گیری وتغذیه صورت می گیرد. دوره جنینی تخمها 12-8 روز بوده و3 سن لاروی دارد. لاروهای سنین آخر اندامهای هوایی را ترک کرده ودرعمق خاک ودر پای درختان میزبان به شفیره بدون کپسول و پیله تبدیل می شود. طول دوره شفیره 6-5 بند بوده وتخمریزی حشرات سن بعدی تیرماه آغاز می شود. این حشره چند نسلی است.

روشهای کنترل

زراعی

 بازرسی وکنترل منظم درختان نارون به منظور قطع شاخه های خشک ومرده دراواخر پاییز ودرطول زمستان

- استفاده  از واریته های مقاوم مثل نارون آمریکایی وچینی

 مکانیکی

 جمع آوری شفیره ها وحشرات کامل واز بین بردن آنها

بیولوپیکی

 از مگسهای خانواده Tachinidae گونه Eryniopsis  antennata که انگل لارو وشفیره سوسک برگخوار نارن است وزنبوری از خانواده Eulophidae بنام Tetrastichus  xanthomelanae انگل تخمهای سوسک فوق و گونه  T.brevistigma  انگل شفیره های نارون می باشند.