کنه حنایی گوجه فرنگی Aculops lycopersici
(Acari: Eriophyidae )
Tomato russet mite
مناطق انتشار
این آفت انتشار جهانی داشته و به ویژه در مناطقی که گیاهان سولاناسه وجود دارند دیده می شوند در ایران از تهران جمع آوری و گزارش شده است... .
گیاهان میزبان
اغلب میزبان های این کنه از گیاهان خانواده سولاناسه هستند که شامل گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، بادمجان ، انگور فرنگی ، کشمش سیاه وحشی ، ترب سیاه ، توتون و فلفل می باشد . از میزبان های وحشی آن هندوانه ابوجهل می باشد از گیاهان هرز می توان به تاجریزی ، آفتاب پرست ، پنیرک ، پیچک ، ازمک، گیاهان زینتی شامل انواع تاج خروس ، اطلسی و نیلوفراشاره کرد .
شکل شناسی
کنه بالغ: به طول 200-150 میکرون و بدن کرمی شکل و به رنگ کرمی تا قهوه ای است .
تخم: کروی ، شیری رنگ و به قطر 20 میکرون که روی برگ ها و ساقه های گیاهان میزبان قرار داده می شوند .
لارو : سفید بوده و شبیه کنه بالغ می باشد با این تفاوت که کوچکتر و کم تحرک ترند.
پوره : دارای 2 سن پورگی است که شبیه کنه های بالغ است .
خسارت
یکی از آفات مهم گوجه فرنگی است از علائم تیپیک آن نقره ای یا برنزه شدن سطح زیرین برگ ها است . با تداوم تغذیه آفت ، بوته ها پژمرده شده و به رنگ متمایل به قهوه ای به در آمده و در نهایتاً خشک می شوند . تریکومهای قسمت های پایینی ساقه از بین رفته و قهوه ای و برنزه می شوند ، گاهی خسارت روی میوه ها به شکل توقف رشد دیده می شود ، خسارت روی شاخ و برگ به شکل آفتاب سوختگی میوه می باشد همچنین میوه های آلوده اغلب به صورت کم رنگ یا زرد رنگ تا سفید نقره ای دیده می شوند. علائم اولیه آلودگی در بوته های گوجه فرنگی به صورت پیچیدگی در برگ های پایینی و ظهور رنگ نقره ای براق در سطح زیرین برگ هاست . پس از خشک شدن برگ های پایینی، کنه ها به تدریج به طرف برگ های بالایی حرکت می کنند و در نتیجه تغذیه برگ ها حنایی برنزه شده و یک حالت زنگ زدگی بیمار گونه ای پیدا می کنند همچنین چین خوردگی های ظریفی در سطح برگ ها ظاهر می شود که تا حدودی به بیماری های ویروسی شباهت دارد . با تداوم تغذیه ساقه ها نیز به حالت حنایی و برنزه در آمده و اغلب از جهت طولی شکاف بر می دارند و نهایتاً برگ ها خشک شده از بوته ها آویزان می شوند. میوه ها قبل از اینکه رنگ بگیرند ، علائم زنگ زدگی در روی آن ها دیده نمی شود ولی در این حالت اغلب حالات آفتاب زدگی پیدا می کنند .
عوامل انتشار
در درجه اول از طریق باد و حشراتی نظیر Bemisia sp انتقال پیدا می کنند و در درجه دوم توسط لباس افرادی که در طول فصل برداشت در حال میوه چینی هستند ، از بوته ای به بوته دیگر منتقل می شوند وقتی بوته ها خشک می شوند کنه ها به شاخه های انتهایی رفته و بدن خود را بالا می گیرند تا بوسیله باد به بوته های دیگر انتقال یابند یا به بدن پرندگان چسبیده و به وسیله آن ها تغییر مکان می دهند .
زیست شناسی
در دمای 25 درجه سانتی گراد و رطوبت 50 درصد میانگین رشد کنه از تخم تا کنه کامل 10-8 روز به طول می انجامد . ماده ها تخم های خود را در زیر برگ ها و نزدیک به رگبرگ وسطی قرار می دهند . دوره رشد جنینی حدود 2 روز بوده پس از آن لارو کنه از تخم ها خارج شده و دو دوره پورگی را سپری می کند تا به کنه بالغ تبدیل شود در شرایط بسیار مناسب کنه های ماده تا 6 هفتته زندگی کرده و حداکثر تا 50 عدد تخم تولید می نمایند . بهترین شرایط برای این کنه نواحی نیمه خشک می باشد که دمای بالا و رطوبت نسبی کمی دارد .این آفت در منطقه ورامین اواخر تیر و اوایل مرداد ماه ظاهر شده و فعالیت تغذیه ای خود را شروع می کند و تا پایان مهر ماه در مزرعه فعال است . دانشمندان معتقدند که گوجه فرنگی میزبان ترجیهی این کنه است و اگرچه روی سایر میزبان ها فعال است ولی تغذیه آن باعث خسارت در روی آن ها نمی شود و به طور دائم روی آن ها به نشو و نمای خود ادامه می دهد به عبارتی رابطه آفت و میزبان حالت دائمی دارد. در صورت فقدان میزبان گیاهی مناسب ، این کنه قادر است تا 4 روز بدون غذا باقی بماند این آفت به سرمای زمستان شدیداً حساس بوده و در صورت عدم وجود پناهگاه مناسب در دمای نزدیک به یخبندان از بین می روند در برخی نقاط اغلب روی تاج ریزی ، افتاب پرست و پنیرک زمستان گذرانی می کند . این کنه به شکل کنه بالغ زمستان را سپری می کند .
کنترل زراعی
1. بهداشت زراعی مزرعه : جمع آوری و از بین بردن بقایای گیاهی
2. کنترل علف های هرز داخل و حواشی مزارع در سال هایی که سیب زمینی و گوجه فرنگی کشت نمی شوند .
کنترل بیولوژیکی
عوامل بیوکنترل زیادی است که می توانند روی آفت رفتار تغذیه ای داشته باشند ولیکن هیچ کدام از آنها به شکل تجاری و موثر استفاده نشده اند .
شیمیایی
سموم دیکوفول ، آزوسیکلوتین و مونوکلروتوفوس روی آن تاثیر مناسبی نشان داده است .
