زنبور پارازیتوئید Habrobracon hebetor Say

زنبور پارازیتوئید Habrobracon hebetor Say

مرفولوژی

     حشره کامل زنبوری است به طول 3 تا 5 میلی متر که به رنگ عمومی زرد قهوه­ای است . البته به رنگ سیاه، زرد یا زرد با لکه­ های سیاه نیز دیده می­شوند. سر به رنگ زرد ولی چشم‌ها و ناحیه پشت سر سیاه رنگ می­باشد. در ناحیه پیشانی لکه سیاه رنگ مثلثی شکل دیده می­شود که چشم های ساده به تعداد سه عدد روی آن قرار گرفته­ اند. شاخک تسبیحی، در افراد ماده 16 بندی و در افراد نر 21 بندی می­باشد. پیش ران پاهای عقبی به طور محسوسی نسبت به سایر پاها رشد کرده است. شکم حجیم و در انتها مجهز به تخمریز بلند  به طول 7/0-8/0 میلی متر می­باشد. تخم­های این زنبور بزرگ (5/0 میلی متر)، دارای ذخیره غذایی و به رنگ سفید شیری می‌باشد، که در یک پوشش نازک قرار گرفته است و در محور جلویی و عقبی تخم، جلد کشیدگی دارد. این زنبور دارای 3 سن لاروی بوده و لاروها در سن آخر تقریبا به رنگ کدر دیده می­شوند. این لاروها پس از تکمیل دوره ­ی رشدی خود میزبان را ترک کرده و در کنار آن و در داخل پیله های سفید تبدیل به شفیره می­شوند. طول شفیره­ ها در حدود سه تا چهار میلی­متر می­باشد.

دامنه میزبانی

     زنبور پارازیتوئید H. hebetor یک پارازیتوئید خارجی، اجتماعی و ایدیوبایونت لارو بالپولکداران می­باشد. این زنبور عمدتا در اکوسیستم انبار ظهور می­یابد و یکی از پارازیتوئیدهای مهم لارو بسیاری از آفات به خصوص بالپولکداران خانواده Noctuidae و Pyralidae می­باشد.

لاروهای میزبان این زنبور عبارتند از:

کرم نارگیل  Opisina arenosella Walker, 1784

کرم سرخ پنبه  Pectinophora gossypiella Saunders, 1844

بید غلات    Olivier , 1789  Sitotroga cerealella

پروانه دانه خوارآفتابگردان  Homoeosoma nebullela Shciff, 1775

کرم سرخ ثانویه پنبه Platydera malvella Hübner, 1802

کرم برگخوار مصری پنبه Spodoptera littoralis Boisduval, 1833

پروانه دانه خوار سویا Treitschke, 1832  Etiella zinckenella

کرم قوزه پنبه Hübner, 1805  Helicoverpa armigera

شپ پره آرد1879   Zeller, Ephestia kuehniella

شپ پره هندی Hübner, 1813  Plodia interpunctella

شپ پره موم خوار بزرگ L., 1758  Galleria mellonella

کرم ساقه خوار اروپایی ذرت  Ostrinia nubilalis Hübner, 1796

بید برنج Stainton, 1865  Corcyra cephaloni

کرم میوه خوار خرما Meyrick, 1916   Batrachedra amydraula

فیزیولوژی

    کوتاهی دوره زندگی و قدرت تخم­گذاری نسبتا زیاد و رفتار مخصوص زنبور پارازیتوئیدH. hebetor در هنگام پارازیته کردن میزبان موجب چنان تلفاتی به لاروهای میزبان می­شود که جمعیت آفات را به حداقل می رساند. مطالعات سلولی و ملکولی جنین H. hebetor با استفاده از تکنیک­ های مختلف نشان داده است که رشدونمو جنین H. hebetor در داخل تخم به رشدونمو جنین Drosophila و Apis mellifera L., شباهت زیادی دارد.

زیست شناسی

    اولین تحقیق در زمینه زیست شناسی و اکولوژی زنبور در سال 1969 توسط حسین و جعفر در کشور عراق روی E. kuehniella انجام شده است که آفت مهم خرما در این منطقه بود. این محققان نشان داده ­اند که این پارازیتوئید در ماه­های حضور خود دارای 5 نسل است. طول دوره رشدی مراحل نابالغ آن به دما بستگی دارد و بین هفت تا هشت و یا نه تا 12 روز می باشد. دوره پیش از تخمریزی حشرات ماده سه تا چهار روز است و طول عمر حشرات بالغ دو تا 16 روز است. متوسط تعداد تخم هر حشره 14/11 است. روی هر لارو میزبان به طور متوسط شش عدد تخم گذاشته می­شود، به علت مرگ و میر بالا در دوره­ ی لاروی، تعداد کمی تبدیل به شفیره می­شود و میزان پارازیتیسم توسط این زنبور روی شپ پره­ ی مدیترانه ای آرد 44 درصد ذکر نموده اند. طول دوره ی زیستی از تخم تا حشره­ی کامل این زنبور در دمای 26 درجه سانتی­گراد حدود 10 تا 11 روز و در دمای 25 درجه سانتی گراد 12 روز گزارش شده است.    

پرورش انبوه و استفاده در طبیعت

    مطالعات متعددی در زمینه استفاده از این زنبور به صورت پرورش و رهاسازی انبوه آن علیه لاروهای  Spodoptera exigua Hübner, 1808 و  H. armigera انجام شده است و کلیه بررسی­ها به موفقیت آمیز بودن این روش کنترل اشاره دارد. این پارازیتوئید به صورت انبوه پرورش داده می­شود و برای کنترل Helicoverpa وHeliothis در مزرعه رهاسازی می­شود و اثر بسیار خوبی دارد. شولر و همکاران در سال 1997 استفاده ازH. hebetor را در کنترل تلفیقی آفات در انبار رضایت بخش عنوان نموده­اند.

زنبور H. hebetor قابلیت پرورش روی میزبان های آزمایشگاهی متعدد را دارد. میزبان­های مختلفی که جهت پرورش این زنبور گزارش شده است عبارتند از:

1- بید غلات S. cerealella

2- بید برنج C. cephalonica

3- شپ پره­ی هندی P. interpunctella

4- شپ پره ی موم خوار بزرگ G. mellonella