کنترل واروا

الف ـ مراقبت

تا کنون در هیچ کشوری از کشورهای آلوده ریشه کنی صورت نگرفته، شناخت چگونگی همزیستی با واروا اهمیت فراوان دارد. یک کندو با یک آلودگی ضعیف به واروا میتواند دوام داشته باشد. مسئله مهم زمانی است که جمعیت واروا گسترش پیدا می نماید.

یک برنامه مراقبت مناسب میتواند از گسترش واروا جلوگیری نماید، مراقبت در کندوهایی که قبلاً آلودگی داشته اند اهمیت بیشتری دارد و شامل تخمین دوره ای جمعیت واروا میشود تا زمان مناسب مبارزه معلوم شود.

1- شمارش ساده:

اولین روش تعیین آلودگی شامل شمارش جرب هایی است که در کف کندو می افتند. با قرار دادن یک کاغذ چرب یا چسبناک در کف کندو و عوض کردن آن هر 2 تا 3 روز , تعداد وارواها را در بین چیزهایی که روی کاغذ می افتند, شمارش می شوند، برای هر جرب یافت شده مرده (بدون درمان) حدود 150-100 واروای زنده در کندو تخمین زده می شود. با این روش در تابستان , دیدن کمتر از 10 واروا در یک روز را ، آستانه قابل قبول می نامند. زمانیکه از این حد بگذرد باید کلنی درمان شود یا به مراقبت دقیق نیاز دارد. اغلب محققین عقیده دارند که یک کندو میتواند تا 3000 واروا را تحمل نموده زنده  باقی بماند.

 2- شمارش با کمک اسید فرمیک:

این روش توسط دولت کانادا برای مراقبت پذیرفته شده و شامل گذاشتن یک کاغذ چسبناک در کف کندو می باشد که روی آن یک توری با شبکه های 3 میلی لیتری قرار داده میشود. با قرار دادن 20 سی سی اسید فرمیک 65% روی کاغذ تعداد وارواها بعد از 72-24 ساعت شمارش می شود.

 3- شمارش روی زنبوران:

این روش دقیق و با قرار دادن 500-200 زنبور بالغ (مضربی از صد) در یک ظرف حاوی الکل یا ظرف حاوی آب جوش دارای ماده شوینده می باشد، بعد از 20 دقیقه وارواها جدا شده, پس از شمارش آنها میزان آلودگی تعیین می شود.

تخمین شفیره های آلوده:

تکنیک دیگر تعیین میزان آلودگی در شفیره های سر بسته است، زمانیکه بیش از 10% سلولهای زنبوران کارگر و یا بیش از 50% سلولهای نر در یک کلنی آلوده باشند، کلنی در معرض خطر است. برای نمونه گیری میتوان حداقل صد لارو را مورد بررسی قرار داد.

 ب ـ زمان اقدام:

درمان ها زمانی که آلودگی بیش از 5% باشد و در خارج از زمان شهد اجراء می شود:

 1-  درمان بهاره , اوایل تابستان باید جمعیت واروا در کندو حداقل باشد چون باید یک دوره بدون درمان را سپری کند.

2-  درمان پاییزه بعد از عسل گیری ,برای تقویت کلنی قبل از زمستان.

3-  درمان در زمانیکه جمعیت واروا از آستانه تحمل کلنی گذشته باشد.

 درمان بهاره و پاییزه همزمان با دوره عدم فعالیت ملکه است و این منفعت را دارد که شفیره ای وجود ندارد و لذا هیچ واروایی در یک درمان دقیق نمی تواند بگریزد. بچه گیری در بهار نیز همین وضعیت (فقدان شفیره) را برای کلنی فراهم می کند و درمان را آسان می نماید.

بدلیل تکثیر سریع واروا، درمانهای ترکیبی نتایج قانع کننده ای ندارند و هیچ دارویی نیز اثر 100% ندارد. لذا باید میزان آلودگی به واروا را در سطح پایین نگه داشت تا بتدریج مقاومت کافی به واروا در کلنی ها ایجاد شود.

 روش های مقابله با واروا  (غیر دارویی):

الف: تله گذاری

این شیوه بر جمع کردن وارواهای کندو در یک قاب و سپس حذف قاب، استوار است.

تله گذاری با سلولهای نر :

 چون وارواها تخمگذاری در سلولهای نر را ترجیح میدهند میتوان آنها را با تأمین یک قاب مومی نر بافی شده به تله انداخت. زمانی که آخرین حجره بسته شد قاب از کندو خارج و موم آن را ذوب کرده یا سوزانده . این یک راه مقابله در شروع آلودگی است.

 1- جذب کننده ها:

مواد جذب کننده مثل عصاره سلولهای نر نیز که توسط برخی از شرکت ها ساخته می شوند روی کادر یا قاب پاشیده شده و حدود  75% وارواها را جذب می نماید.

 2-  ملکه جدید:

با برداشتن و ذوب کردن اولین قابی که ملکه در آن تخمگذاری کرده می تواند بخش قابل توجهی از وارواهای موجود را حذف نمود.

محققین روسی مشاهده کرده اند که شفیره های اولین قابی که ملکه جدید در آن تخمگذاری کرده , 46% آلوده است. با برداشت این قاب جمعیت واروا کاهش کلی پیدا می کند سایر قابها دارای 4% آلودگی بوده اند . بدین ترتیب کلنی از رشد کافی برخوردار شده و می تواند زمستان گذرا نی نماید.

 معرفی لاروهای جوان:

یک زنبوردار کانادایی زمانی که کلنی فاقد لارو می باشد , با معرفی لاروهای جوان به کلنی , میزان آلودگی را به سطح پایینی رسانده است. واروا ها به کادر یا قاب برای تخمگذاری هجوم می آورند کادر را به محض سر بسته شدن از کندو خارج می نماییم.

این روش مزایای زیادی دارد مخصوصاً اینکه دوره تولید مثل زنبوران را بهم نزده و باعث مقاومت تدریجی کلنی به واروا می شود.

 حبس کردن ملکه:

با این روش ملکه را روی یک قاب سه مرتبه به فاصله 10 روز حبس کرده، بعد از 30 روز کادر را خارج نموده و سوزانده می شود. ملکه را میتوان عوض کرد. به این روش 60% وارواها از بین می روند.

 ب ـ گرما درمانی:

جرب ها (واروا و آکاراپیس) ، به گرما خیلی حساس هستند. گرما درمانی , ایجاد حرارت به میزانی که باعث کاهش تعداد جرب ها گردیده بدون اینکه باعث کشتن زنبور شود. درجه حرارت 44 درجه به مدت 30-20 دقیقه توسط یک زنبوردار یونانی بررسی شده که باعث کاهش تعداد وارواها می شود. و درجه حرارت 39 درجه بمدت 48 ساعت نیز همین اثر را دارد.

جرب مجاری تنفسی (آکاراپیس ) به گرما درمانی حساس تر است. خیلی از افراد معتقدند که ماندن کندوها در مقابل نور خورشید باعث سلامت آنها می شود.

ج: مواد ضد چسبندگی:

1-  آرد:

 زنبورداران هندی شگرد ساده ای را بکار برده و با پاشیدن 15-10 گرم آرد گندم در زمان ظاهر شدن واروا و تکرار سه بار به فاصله یک هفته باعث کاهش آلودگی شده اند. آرد مانع چسبیدن واروا به زنبور شده و نمیتواند از قابی به قاب دیگر برود. این روش برای زنبور و برای عسل ضرری ندارد.

 2-  روغن:

ترکیب 150 گرم روغن گیاهی و 30 گرم پودر شکر و قرار دادن آن روی کادرهای شفیره ,زنبوران با تصور اینکه این ماده زاید است آنرا بتدریج از کندو بیرون ریخته و بدن آنها چرب شده و جرب ها نمیتوانند بر روی زنبور قرار گیرند.

 د: الکتریسیته:

یک محقق روسی با استفاده از این روش 100% کنه هایی که به زنبوران بالغ چسبیده اند از بین برده. در این روش یک صفحه سوراخ دار به اندازه هیکل زنبور و در جلوی دریچه پرواز قرار داده می شود. لبه های هر سوراخ شبیه برس است. این صفحه داخل یک الکترولیت قرار داده شده زمانیکه جریان 12 ولت برق از صفحه عبور می کند واروا هایی که به زنبوران چسبیده اند فلج می شوند و می افتند در حالیکه بر زنبوران اثری ندارد.

 روش دارویی:

اسید فرمیک:

یک اسید آلی است که در گیاهان مخصوصاً میوه ها , یافت می شود. در عسل به میزان کم حدود 100 میلی گرم در کیلوگرم یافت شود و در برخی از عسل ها مثل صنوبر حاوی 200 میلی گرم در کیلوگرم است.

 استفاده از اسید فرمیک برای مبارزه با واروا با غلظت لازم و به فرم گاز میباشد. زمانیکه هوای کندو از اسید فرمیک اشباع شود به سلولهایی که قابلیت نفوذ هوا دارد وارد می شود و جرب های زنبور عسل را از بین می برد.

مزایای این ماده اثر روی بالغین و شفیره ها به میزان 90%  است. مزیت دیگر اینکه جرب ها به آن مقاوم نمیشوند. این ماده در اروپا بطور وسیع استفاده می شود.

معایب:

ماده ای است که باید با احتیاط مصرف شود چون اثر سوء بر سلامت انسان دارد و در شرایط نامناسب 5% ملکه کشی دارد. بهتر است زمانی مصرف شود که درجه حرارت بین 30-20 درجه سانتی گراد باشد. بیشتر از 30درجه برای زنبور مضر است و در زیر 12 درجه  اثری نخواهد داشت. تمام منافذ کندو باید در هنگام استفاده باز باشند. و هنگامیکه کمتر از 10 جرب در کندو در روز دیده شد درمان قطع شود. در کندوهای خیلی آلوده درمان 4-3 بار به فاصله 24 ساعت انجام شود. در کندو های کمی آلوده 2 بار به فاصله یک یا دو هفته انجام شود.