تریپس پیاز ( تریپس توتون ) Thrips tabaci

                      ( Thysanoptera : Thripidae)

میزبان

آفت بسیار پلی فاژی بوده و بیش از 300 گونه میزبان دارد و دارای میزبان های متعددی چون توتون،پنبه، کلم، گل کلم، پیاز، کتان ، چغندر، بادمجان، خیار، خربزه... است .

حشره کامل

اندازه بدن 9/.میلی متر، پهن وباریک و به رنگ زرد قهوه ای ، گهگاه خاکستری روشن است. شاخک ها 7 بندی و زرد رنگ، حشرات ماده دارای دو جفت بال کشیده وباریک میباشند که حاشیه جلویی وعقبی هر دو جفت بال ریشک دار است . حشره های نرفاقد بال میباشند ماده ها در انتهای شکم دارای یک تخم ریز خمیده ای هستند که جهت قرار دادان تخم ها در بافت گیاهی است.

تخم: سفید وشفاف و در داخل نسج گیاهی قرار داده میشوند بدین لحاظ نمی توان آنها را با چشم غیر مسلح مشاهده کرد

لارو: لارو این آفت  دارای رنگ زرد روشن است . شاخک ها کوتاه بوده وبه سمت جلوی بدن امتداد دارد.

پوره : پوره های تریپس شبیه حشرات کامل هستند شاخکها به سمت جلوی بدن امتداد دارد.

خسارت

خسارتی که این آفت به گیاه وارد می سازد در اثر فعالیت های تغذیه ای حشرات کامل ومراحل نارس آن است. به این ترتیب که این حشرات با استفاده از خرطوم یا مخروط دهانی خود بافت های گیاهی را ساییده ومحتویات سلولی آنها را می مکند وگاهی ممکن است تمام سلولهای اپیدرمی تخریب شده وکل اندام مورد حمله خشک شود. محل نیش حشره به شکل نقاط سفید  متمایل به زردی روی برگ ها مشاهده میشود. بر اثر خسارت این آفت به خصوص روی برگ های پیاز نوک برگ ها سوخته خمیده شده سرانجام از بین میرود. تراکم حشره  به ویژه در محل لابه لای محل اتصال برگها به ساقه ها زیاد است .بر اثر تغذیه روی برگ ها اختلافات فتوسنتزی ایجادشده، اندازه غده های پیاز کوچکتر از حد معمول میگردد. علایم خسارت با پژمردگی قسمت های آلوده، ضعف عمومی گیاه تغییر رنگ برگ ها وایجاد لکه های نقره ای مشخص میشود. به نظر برخی محققین بیشترین خسارت این آفت بر روی جوانه های بذری داخل خاک دیده میشود. یعنی به جوانه هایی که از پوسته بذر خارج میشوند خسارت میزنند.تریپس توتون یا پیازمیتواند ناقل بعضی از بیماری های ویروسی از جمله بیماری پژمردگی گوجه فرنگی میباشد.

زیست شناسی

زمستان گذرانی آفت به شکل حشرات کامل ولاروها در روی گیاهان ، بقایای گیاهی وعلف های هرز، داخل خاک زیر کلوخه ها و...سپری می شود ممکن است در انبارها و روی پیازهای انبار شده  نیززمستان گذرانی نماید. به محض شروع  مرحله رویشی گیاهی حشرات کامل روی گیاهچه های جوان رفته وتولید مثل میکنند، تخمها توسط تخم ریز اره ای شکل درداخل بافت های نرم گیاهی قرار داده میشود. قدرت باروری حشرات کامل ماده تحت ثاثیر عوامل زیستی متغییر بوده وبین 20تا120تخم میباشد.طول دوره تخم ریزی هر تریپس ماده بیش از یک ماه محاسبه شده است.تعداد نسل آن بر حسب شرایط مختلف 16-2نسل و درایران تا 5 نسل گزارش شده است . با توجه به طول دوره تخم ریزی ، این نسل ها باهمدیگرتداخل داشته، تخمها معموتا پس از5-4روزتفریخ میشوند.لاروها 3 بار پوست اندازی نموده و4 سن لاروی یا نابالغ دارند.سنین3و4لاروی در داخل خاک وبدون تغذیه باقی می مانند. مراحل مختلف زیستی این حشره از ابتدا تا انتها به قرار زیر است :

تخم ..  لاروسن1..  لاروسن2 ..... پیش شفیره(Prepupa)  .... شفیره (… (Pupa تریپس کامل ( Adult )

دگردیسی در این حشرات از نوع Paurometabola است. لاروها پس از 30-15روز و بسته به شرایط دمایی به حداکثررشدخود میرسند.نشوونمای قبل از مرحله بلوغ خیلی سریع ودر هفت روز به اتمام می رسد.تریپس پیازدرتمام دنیا پراکنده بوده ودامنه انتشار وسیع آن عامل مهمی در ظهور اکوتیپ های متعددی از آنهاست.تعدادی ازنژادها با بکرزایی ماده زایی ثابت تولید مثل میکنند ودر کلنی آنها حشره نری مشاهده نمی شود و تعدادی نیز نژادهای دوجنسی بوده و نسبت جنسی آنها  1: 1 است هر یک از این اکوتیپ ها هر چند پلی فاژمیباشند اما طیف مشخصی از گیاهان را مورد حمله قرار می دهند. بعنوان مثال در فرانسه این گونه بکرزا بوده و روی توتون فعالیت نمیکند وعمدتا روی گیاهان خانوادهLiliaceae (پیازو...) فعالیت دارد. تریپس پیاز حشره ای است بدون دیاپوزوفقط در دماهای کم دارای زندگی بطئی (Quiescens) است. زمستان گذرانی این آفت دربعضی منابع به شکل لارو وحشرات کامل درروی گیاهان وشفیره وپیش شفیره در داخل خاک ذکر شده است. 

کنترل زراعی

حذف علفهای هرز، سوزاندن بقایای گیاهی، شخم عمیق پس از برداشت مزرعه، یخ آب زمستانه و.....

(توجه: شخم عمیق وقتی مناسب اسِت که حشره بخشی ازچرخه زیستی خود را داخل خاک سپری نماید)  واریته های مقاوم (ثابت شده است که هراندازه برگها درقاعده گیاه کمترنزدیک هم ردیف نشوند مقاومت آنها به آفت بیشتر می شود ونیز واریته هایی که دارای کرکهای زیادی هستند مقاومت بیشتری دارند)

کنترل بیولوژیکی

·        سن  Orius  albedipennis بهترین دشمن طبیعی تریپس پیازاست

·        تریپی شکارگر Aeolothrips   intermedius  و Aeolothrips collaris

·        لارو مگسهایSyrphidae    ، انواع کفش دوزکها  وکنه های شکارگر نیز از جمله دشمنان آنها محسوب می شوند.   

 کنترل شیمیایی

 اغلب سموم حشره کش برای این حشره موثر هستند فقط در مورد سبزیجات مسئله دوره کارنس باید رعایت گردد و چون در لابه لای برگها مخفی می شوند تا حدودی سموم تماس نفوذی بهترعمل می کنند .